Η κατηγορία αυτή περιγράφει το ταξίδι του Ιωάννη Καποδίστρια στην Λευκάδα.

Ο Αλή Πασάς των Ιωαννίνων προσπάθησε να καταλάβει την Λευκάδα (Αγία Μαύρα). Η Ιόνιος πολιτεία διόρισε τον Καποδίστρια στις 2 Ιουνίου 1807 ως έκτακτο στρατιωτικό διοικητή της Αγίας Μαύρας. Αποδεχόμενος την πρόταση δήλωσε: «Αἰσθάνομαι ὅτι αἱ δυνάμεις μου εἶναι ἀπεριορίστως κατώτεραι τῆς ὑπηρεσίας εἰς τὴν ὁποίαν ἐκλήθην. Δὲν θὰ παραλείψω ἐν τούτοις νὰ ἀσχοληθῶ μετ’ ἀκραιφνοῦς ζήλου καὶ μετὰ δραστηριότητος εἰς τὸ νὰ ἀνταποκριθῶ, τοὐλάχιστον κατὰ τὴν πρόθεσιν, ἐάν ὄχι διὰ τοῦ ἔργου, εἰς τὴν ἐμπιστοσύνην δι’ ἤς μὲ τιμᾷ ἡ Ἐξοχωτάτη Γερουσία μετὰ γενναιοφροσύνης.»

Έφτασε στην Λευκάδα τον Ιούνιο του 1807. Πρώτο μέλημά του ήταν η οργάνωση της άμυνας από στερεά και θάλασσα. Η Λευκάδα χωριζόταν από την ηπειρωτική Ελλάδα από μία αβαθή τάφρο. Εύκολα θα μπορούσε να επιχωματωθεί και να καταληφθεί το νησί. Η τάφρος διανοίχτηκε και τοποθετήθηκαν τρία πυροβολοστάσια για την προάσπισή της. Κάλεσε όλο το λαό να βοηθήσει στο έργο αυτό και δεν δίστασε να εργαστεί και ο ίδιος ώστε να εμπνεύσει και να εμψυχώσει τους Λευκαδίτες. Περιγράφει ό ίδιος στην έκθεση του προς την Γερουσία: «Ἠ ἐναρξις τῆς ἐργασίας τὴν 7ην τρέχοντος μὲ εὗρεν εἰς τὴν ἐξοχὴν, εἰς τὰς ἀλυκάς. Μετὰ τὴν συγκέντρωσιν ἐξακοσίων ἐργατῶν ἐκ τῆς νήσου καὶ ἐκ τῆς πόλεως, ἄνευ τινὸς ἐξαιρέσεως, ὡμίλησα εἰς τοῦτο τὸ πλῆθος. Πάντες, πλήρεις τοῦ πλέον εὐγενοῦς ἐνθουσιασμοῦ, ἔλαβον ἀνὰ χεῖρας τὰ ἀγροτικὰ ἐργαλεῖα καὶ ἤλθον εἰς τὴν περιοχὴν τῆς ἐργασίας. Ἐγὼ ὁ ἴδιος, οἱ ἀναπληρωταί μου, πολλοὶ ἱερεῖς, ἤλθομεν, διὰ νὰ δείξωμεν τὸ παράδειγμα εἰς τοῦτο τὸ πλῆθος τοῦ κόσμου, πρῶτοι εἰργάσθημεν κύπτοντες ἐπὶ τῆς σκαπάνης καὶ τοῦ λίσγου.»

Αφού τελείωσε με την οργάνωση της άμυνας από την ξηρά οργάνωσε και την άμυνα από την θάλασσα. Μίσθωσε πλοία από Κεφαλονίτες πλοιάρχους φοβούμενος μία συνεργασία του Γαλλικού ναυτικού με τον Αλή πασά. Ο Αλή πασάς τελικά βλέποντας την οργανωμένη άμυνα και έχοντας την απειλή των ηπειρωτικών στρατιωτικών σωμάτων στα μετόπισθεν του στρατού του, αποχώρησε. Ο Καποδίστριας έδειξε έτσι ότι δεν ήταν μόνο διπλωμάτης και έξοχος πολιτικός αλλά διέθετε οργανωτικά και στρατιωτικά προσόντα.

Κάλεσε σε συνεργασία πολλούς οπλαρχηγούς, όπως τον Αντώνη Κατσαντώνη, τον Κίτσο Μπότσαρη, τον Λάμπρο Τζαβέλα, τον Γρίβα, τον Βαρνακιώτη, τον Μπουκουβάλα κ.ά. Λέγεται ότι εκεί γνώρισε για πρώτη φορά και τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης αναφέρει χαρακτηριστικά: «Το μεγαλύτερον, το θαυμαστότερον, το ελληνικώτερον κατόρθωμα του αειμνήστου Καποδιστρίου υπήρξεν η εν Λευκάδι συγκέντρωσις όλων των ενδοξωτέρων καπετανάτων της Ρούμελης προς υπεράσπισιν της κινδυνευούσης Λευκάδος, και ο αδελφικός σύνδεσμος, όστις προέκυψεν εκ της συγκεντρώσεως ταύτης μεταξύ των σημαντικωτέρων οπλαρχηγών της δουλωμένης Ελλάδος. Οι κλέφται μεταμορφώθησαν εις κλεφτουριάν, δηλαδή απέβαλον την ιδέαν της ατομικής κεχωρισμένης κατά των εχθρών αντιδράσεως και συνησπίσθησαν και συνετάχθησαν υπό την αρχηγίαν του Κατζαντώνη εις στρατόν εθνικόν, εν και μόνον σύνθημα, άσπονδον κατά των τυράννων της πατρίδος πόλεμον, ένα και μόνον σκοπόν επιδιώκοντα, την απελευθέρωσιν της βασανιζομένης μητρός των».

Στο μεταξύ οι Ρώσοι ηττήθηκαν από τον Ναπολέοντα, σύναψαν ανακωχή μαζί του και υπέγραψαν τη συνθήκη του Τιλσίτ στις 8 Ιουλίου του 1807. Τα Επτάνησα παραχωρήθηκαν στη Γαλλία και η Επτάνησος Πολιτεία καταργείται. Ο Καποδίστριας επέστρεψε πικραμένος στην Κέρκυρα.

Ο Αλη Πασάς των Ιωαννίνων θέλει να καταλάβει την Αγια Μαύρα (Λευκάδα) με την βοήθεια των Γάλλων. Η Γερουσία της Επτανήσου Πολιτείας αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο και διορίζει τον Ιωάννη Καποδίστρια σε ηλικία 31 χρονών Εκτακτο Επίτροπο της Λευκάδας.

Ἐν Κερκύρᾳ τῇ 21 Μαΐου 1801


Δοθέντος ὅτι τὸ γόητρον τῆς Ἐπτανήσου Πολιτείας θὰ ἐμειοῦτο εἰς τὰς συνειδήσεις τῶν ἄλλων Κρατῶν, ἄν εἰς τὰς γενναίας καὶ εὐγενεῖς προσπαθείας τῶν ἀηττήτων Ρωσικῶν στρατευμάτων δὲν προσετίθεντο καὶ αἱ ἰδικαί της, πρὸς ὑπεράσπισιν μιᾶς νήσου τῆς Πολιτείας καὶ ἀπόκρουσιν πάσης ἐναντίον ταύτης ἐχθρικῆς ἐπιδρομῆς.
Δοθέντος, ὅτι κατὰ τὰς παρούσας κρισίμους περιστάσεις εἶναι ἀπαραίτητον, ὅπως ἐν Λευκάδι ὑπάρχῃ Ἀρχή τις, ἥτις, ἐν τῇ ἐκτελέσει τῶν καθηκόντων της, νὰ μὴ περιορίζεται ὑπὸ διατάξεων τοῦ Συντάγματος καὶ ὑπὸ τοιούτων τῶν ἰσχυόντων νόμων.
Δοθέντος, ὅτι κατὰ τὸν νόμον τῆς 18 παρελθόντος Φεβρουαρίου, λόγω ἐξαιρετικῶν πολιτικῶν περιστάσεων, ἡ ἐξουσία τῆς Κυβερνήσεως δύναται νὰ διευρυνθῇ, ἄν ἤθελε συμβουλεύσει τοῦτο ἡ Γενική Τιμητεία.
Ἡ Κυβέρνησις, συναινούσης καὶ τῆς Γενικῆς Τιμητείας, διατάσσει, ὅπως εἰς Ἔκτακτος Ἐπίτροπος της μεταβῇ εἰς Λευκάδα, ἴνα, λόγῳ τῶν σημερινῶν περιστάσεων, προνοήσῃ περὶ τῆς ἀμύνης καὶ τῆς ἀσφαλείας τῆς νήσου, χωρὶς νὰ δεσμεύηται ὑπὸ οὐδεμιᾶς περιοριστικῆς διατάξεως, πηγαζούσης, τόσον ἐκ τοῦ Συντάγματος, ὅσον καὶ ἐκ τῶν κειμένων νόμων.
Ἡ ὡς ἄνω σπουδαία ἐντολὴ ἀνατίθεται εἰς τὸν εὐγενῆ κύριον κόμητα Ἰωάννην Καποδίστριαν καὶ τοῦτο διότι ὁ εὐγενὴς κύριος Πρύτανις Λευκάδος, ὡς ἐκ τοῦ φόρτου τῆς ἐργασίας του, δἐν δύναται ν’ ἀνταποκριθῇ πρὸς τὰς ἐν λόγῳ κρισίμους περιστάσεις.
Το παρὸν διάταγμα γνωστοποιηθήτω πρὸς τὸν κύριον Πρύτανιν Λευκάδος ἐπὶ τῷ τέλει ὅπως οὖτος συνδράμῃ κατὰ δύναμιν τὸν ρηθέντα Ἔκτακτον Ἐπίτροπον κατὰ τὴν ἐνάσκησιν τῆς εἰς τοῦτον ἀνατεθείσης ἐντολῆς.


Ἀντώνιος Λευκόκιλος, Ἀντιπρόεδρος τῆς Κυβερνήσεως
Κόμης Σορδίνας, Γραμματεὺς τῆς Ἐπικρατείας

Πηγή : Αρχείο Ιωάννου Καποδίστρια, τόμ. Β’

Ο Καποδίστριας αποδέχεται την εντολή της Γερουσίας της Επτανήσου Πολιτείας να διοριστεί Έκτακτος Επίτροπος στη Λευκάδα ώστε να εμποδίσει την κατάληψη του νησιού απο τον Αλή πασά των Ιωαννίνων.

Ενδεικτικό του ήθους του Καποδίστρια είναι η σεμνότητα με την οποία αποδέχεται αυτήν την μεγάλη τιμή και συνάμα δύσκολη αποστολή. Ζητεί μάλιστα να μην επιβαρυνθεί η Ιόνιος Πολιτεία τα έξοδα της παραμονής του αλλά να τα καλύψει ο ίδιος.

Πρὸς τὸν Ἐκλαμπρότατον κύριον Γραμματέα τῆς Ἐπικρατείας ἐπὶ τῶν Οἰκονομικῶν καὶ τῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων

Ὁ Ἐκτακτος Ἐπίτροπος Κόμης Καποδίστριας

Ἐκλαμπρότατε, λίαν σεβαστέ Κύριε, Κύριε,

Θὰ ὑπηρετήσω εἰς Ἁγίαν Μαύραν, ἀφοῦ οὕτως εἶναι ἀρεστὸν εἰς τὴν Ἐξοχωτάτην Γερουσίαν. Αἰσθάνομαι ὅτι αἱ δυνάμεις μου εἶναι ἀπεριορίστως κατώτεραι τῆς ὑπηρεσίας εἰς τὴν ὁποίαν ἐκλήθην. Δὲν θὰ παραλείψω ἐν τούτοις νὰ ἀσχοληθῶ μετ’ ἀκραιφνοῦς ζήλου καὶ μετὰ δραστηριότητος εἰς τὸ νὰ ἀνταποκριθῶ, τοὐλάχιστον κατὰ τὴν πρόθεσιν, ἐάν ὄχι διὰ τοῦ ἔργου, εἰς τὴν ἐμπιστοσύνην δι’ ἤς μὲ τιμᾷ ἡ Ἐξοχωτάτη Γερουσία μετὰ γενναιοφροσύνης.

Προσφέρω ἐμαυτὸν εἰς τὴν δημοσίαν ὑπηρεσίαν ἐν Ἀγία Μαύρα καὶ ὡς ἐθελονταὶ προσφέρονται ὁ ἀδελφός μου Αὐγουστῖνος, ὁ νεαρὸς Σπυρίδων Καβάσιλας, ὁ νεώτερος Καραντινός, ὁ νεώτερος Βάρθης· καὶ γνωστοποιῶ ὅτι παρόμοιον αἴσθημα ἀγνῆς φιλοπατρίας ὑπάρχει, διὰ νὰ ὠθῇ περισσοτέρους τοῦ ἐνὸς Κερκυραίους νὰ προσφέρωνται ἐθελοντικῶς ὡς στρατιωτικοὶ ἐκεῖ ὅπου βεβαίως ὁ κίνδυνος καὶ ἡ σπουδαιότης τῆς δημοσίας ἀσφαλείας καθιστοῦν εὐγενεστέραν καὶ ἀξίαν μεγαλυτέρου σεβασμοῦ τὴν ἔντιμον ταύτην πρόθεσιν.
Διὰ τὸν λόγον τοῦτον θὰ παραστήσω εἰς τὴν Ἐξοχωτάτην Γερουσίαν διὰ μέσου τῆς Ὑ. Ἐκλαμπροτάτης Αὐθεντίας ὅπως εἰς τὴν ἀποστολὴν τῆς τακτικῆς δυνάμεως περιληφθοῦν προηγουμένως οἱ ὑπερέχοντες τῶν ἄλλων εἰς τὸ νὰ προσφερθοῦν ἐθελοντικῶς καὶ ὅπως αὐξηθῇ ὁ ἀριθμὸς τῶν ἐθελοντῶν πυροβολητῶν, ὅσον θὰ εἶναι δυνατόν, χωρὶς νὰ παραμελήσῃ τὴν ἀρίστην ἐκλογήν.

Εἰς τὴν λίαν τολμηρὰν προσπάθειαν νὰ δώσωμεν ὑπόστασιν εἰς τὴν συγκέντρωσιν τῆς Ἰονίου στρατιωτικῆς δυνάμεως τὰ πρῶτα ταῦτα μέτρα δύνανται νὰ εῖναι τῆς μεγαλυτέρας σημασίας.
Ἐλπίζω ὅτι δύναμαι νὰ γνωστοποιήσω εἰς τὴν Ἐξοχωτάτην Γερουσίαν ὅτι καὶ εἰς ταύτην εἰσέτι τὴν περίστασιν ἀπὸ τῆς ἰδικῆς μου πλευρᾶς θὰ ἐπιζητηθῇ τὸ ἀνώτατον βραβεῖον τῆς δημοσίας εὐνοίας καὶ τῆς ὑψίστης ἐπιδοκιμασίας της. Ἐκ τούτου προέρχεται ὅτι θὰ θεωρήσω ὡς μεγίστην μου καλοτυχίαν, ἐάν διαρκούσης τῆς ἀποστολῆς μου ταύτης δυνηθῶ νὰ ὑπηρετήσω, χωρὶς νὰ καταφύγω διὰ τὴν παραμονήν μου εἰς τὴν βοήθειαν τῶν δημοσίων οἱκονομικῶν, τὰ ὁποία ἡ Ἐξοχωτάτη Γερουσία μοῦ ἐμπιστεύεται γενναιοφρόνως.
Ἔχω τὴν τιμὴν να διαβεβαιώσω τὴν Ὑ. Ἐκλαμπροτάτην Αὐθ. περὶ τῆς ὑψηλῆς μου ἐκτιμήσεως καὶ ὑπολήψεως.


Ὁ Ἔκτ.Ἐπίτρ. Κόμης ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

Πηγή : Αρχείο Ιωάννου Καποδίστρια, τόμ. Β’