Ο Καποδίστριας ὅταν ἔφτασε στήν Ἑλλάδα βρῆκε τήν Παιδεία διαλυμένη καί στήν οὐσία μή λειτουργοῦσα λόγῳ τοῦ πολέμου ἀπό τό 1821 καί μετά. «... Διά τά σχολεῖα χρειάζονται οἰκήματα, ἐγώ δέ φθάσας ἐνταῦθα εὕρηκα μόνον καλύβας ὅπου ἐσκεπάζοντο πλῆθος οἰκογενειῶν πειναλέων».
Ξεκινᾶ ἀμέσως τήν ἀνασυγκρότηση μέ βάση τίς ἰδέες, πού πήγαζαν ἀπό τό πιστεύω του. Συνοπτικά μποροῦμε νά ποῦμε αὐτό πού ὁ ἴδιος ἔγραφε: «... Ἀποτελεῖ Θεία τιμή τό νά ἀναθρέψει κάποιος Ἑλληνόπαιδες, μέ τίς γνώσεις τῆς Ἱερᾶς μας Θρησκείας, νά τούς ἐκπαιδεύσει στήν πάτριον γλῶσσα καί νά τούς προπαρασκευάσει γιά ἀνώτερες Πανεπιστημιακές σπουδές».
Δέν εἶναι τυχαία ἡ ἵδρυση Ὑπουργείου «ἐπί τῶν Ἐκκλησιαστικῶν καί τῆς Δημοσίου Ἐκπαιδεύσεως Γραμματείαν», μέ γραμματέα τόν Ν. Χρυσόγελο, πού εἶχε τήν εὐθύνη γιά τά Ἐκκλησιαστικά καί τά ἐκπαιδευτικ θέματα, μιά συνύπαρξη πού ὑπάρχει μέχρι καί σήμερα. Στίς 8 Ὀκτωβρίου 1829 ὁ Κυβερνήτης τῆς Ἑλλάδος Καποδίστριας ἔγραφε: «ὅτι ἡ ἐπί τῶν Ἐκκλησια-στικῶν καί τῆς Δημοσίου Ἐκπαιδεύσεως Γραμματείαν, εἶναι δύο ὑπηρεσίες ἀχώριστες ὡς μίαν ἐχούσας ἀρχήν, τόν Πατέρα τῶν Φώτων, καί πρός ἕνα συντρεχούσας σκοπόν, τήν ἠθικήν τῶν πολιτῶν διαμόρφωσιν».
Καρπός ὅλων αὐτῶν τῶν προσπαθειῶν ἦταν ἡ ἵδρυση στήν Αἴγινα, τοῦ Ὀρφανοτροφείου, τοῦ Προτύπου Σχολείου τό ὁποῖο εἶχε σκοπό τή μόρφωση δασκάλων πού θά στελέχωναν τά ἀλληλοδιδακτικά σχολεῖα. Ἱδρύθηκε τό Κεντρικό Σχολεῖο, ἡ Ἀγροτική Σχολή γιά τή διδασκαλία τῶν σύγχρονων τρόπων γεωργικῆς καλλιέργειας καί κτηνοτροφίας, τό Κεντρικό Πολεμικό Σχολεῖο Ναυπλίου, ἡ Ἐκκλησιαστική Σχολή στή μονή Ζωοδόχου Πηγῆς στόν Πόρο γιά τήν ἐκπαίδευση τῶν μελλοντικῶν Κληρικῶν, τό Ἐμπορικό Σχολεῖο στήν Ἑρμούπολη.
Σύμφωνα μέ τήν ἔκθεση τοῦ Ν. Χρυσόγελου, Γραμματέα τῶν Ἐκκλησιαστικῶν καί τῆς Δημόσιας Ἐκπαίδευσης, τά λιγοστά σχολεῖα τοῦ ἀγώνα εἶχαν αὐξηθεῖ μέχρι τό 1831 σέ 121, ἐνῶ οἱ μαθητές ἔφτασαν τούς 9.246.
Παρόλο ὅμως τό ἀμείωτο ἐνδιαφέρον τοῦ Κυβερνήτη γιά τήν Παιδεία, κατηγορήθηκε ὡς φωτοσβέστης καί ὅτι ἤθελε νά περιορίσει τήν παιδεία τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ στήν βασική μόνο ἐκπαίδευση. Οἱ κατηγορίες αὐτές προῆλθαν βασικά ἀπό τόν Φρειδερίκο – Εἰρηναῖο Θείρσιο, ἕναν Γερμανό ἱστορικό καί καθηγητή τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Μονάχου καί τήν ἀντικυβερνητική ἐφημερίδα «ΑΠΟΛΛΩΝ», ἡ ὁποία, ἀφοῦ πανηγύρισε τήν δολοφονία τοῦ Κυβερνήτη ἔπαψε νά ἐκδίδεται, διότι «ὁ σκοπός ἐπληρώθη»!
Ὁ Θείρσιος ἔφτασε στήν Ἑλλάδα στίς 21 Σεπτεμβρίου 1831, λίγες μέρες πρίν τήν δολοφονία τοῦ Καποδίστρια, ὡς ἀπεσταλμένος τοῦ βασιλιά τῆς Βαυαρίας, Λουδοβίκου Α’ μέ σκοπό τήν προετοιμασία τοῦ ἐδάφους γιά τήν ἐκλογή καί τήν ἔλευση τοῦ Ὄθωνα, ὡς βασιλέα τῆς Ἑλλάδος. Μετά ἀπό ἕναν χρόνο, στίς 27 Σεπτεμβρίου 1832 ἐπιστρέφει στό Μόναχο ἀπογοητευμένος ὁ ἴδιος, ἀλλά καί οἱ πολιτικοί κύκλοι τῆς Γερμανίας, ὅταν μαθεύτηκε ὅτι δέν ἀνῆκε στήν τριμερή Ἐπιτροπή τῆς Ἀντιβασιλείας. Στό διάστημα πού ἔμεινε στήν Ἑλλάδα ἐργάστηκε συστηματικά στό νά συκοφαντήσει, μέ τερατώδη καί ἀνυπόστατα ψέμματα, τό κυβερνητικό ἔργο τοῦ Καποδίστρια, τό ὁποῖο οὔτε κἄν τό εἶχε δεῖ. Οἱ ἐντολές ὅμως πού εἶχε πάρει ἦταν σαφεῖς. Ἀπό τή μία ἔπρεπε τό ἔργο τοῦ Κυβερνήτη νά σπιλωθεῖ, ὥστε νά μήν ὑπάρξει περίπτωση νά συνεχιστεῖ, καί ἀπό τήν ἄλλη νά παρουσιαστεῖ ὁ Ὄθωνας ὡς σωτήρας τοῦ Ἔθνους καί νά τεθεῖ σέ ἐφαρμογή τό σχέδιο ὑποδούλωσης τῆς χώρας στούς Βαυαρούς. Δυστυχῶς οἱ Βαυαροί ξόδεψαν τεράστια ποσά γιά τήν ἵδρυση γυμνασίων καί Πανεπιστημίου χωρίς νά φροντίσουν γιά τήν στοιχειώδη ἐκπαίδευση τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ. Χαρακτηριστικό εἶναι ὅτι σέ πολλούς δήμους ὑπῆρχαν δήμαρχοι πού δέν ἤξεραν ἀνάγνωση καί γραφή.
Ὁ Καποδίστριας ἐπέμενε στήν βασική ἐκπαίδευση γιατί, ἐκείνη τήν χρονική στιγμή, αὐτή θεώρησε ἀπαραίτητη γιά τίς ἀνάγκες τῆς πατρίδος. Χαρακτηριστικά ἀναφέρει στόν γραμματέα του Νικόλαο Δραγούμη «Θέλετε Πανεπιστήμιον, ἀλλά ἔχετε ἀκροατήριον ἤ καί καθηγητάς;» Πίστευε δηλαδή, ὅτι οἱ Ἕλληνες δέν ἦσαν ἀκόμη ἕτοιμοι νά ἔχουν Ἀνώτατη Παιδεία. Δέν ἦταν ἀντίθετος μέ τή δημιουργία Πανεπιστημίου, τήν ὁποία καί ἤθελε καί σχεδίαζε.
Τρανή ἀπόδειξη τῶν παραπάνω εἶναι τό σχέδιο, πού εἶχε ἐκπονήσει γιά τή δημιουργία τῶν τριῶν βαθμίδων τῆς Ἐκπαιδεύσεως. Σέ σχετική ἔρευνά μας, στά Γενικά Ἀρχεῖα τοῦ Κράτους, βρήκαμε καί σᾶς παρουσιάζουμε τό ὀργανόγραμμα, πού εἶχε ἐκπονήσει, στό ὁποῖο φαίνεται καθαρά ἡ ὀργάνωση τῆς Παιδείας σέ τρεῖς βαθμίδες, στήν Κατώτερη, Μέση καί Ἀνώτατη.
Στήν Ἀνώτατη, μάλιστα, ὑπῆρχε ἡ πρόθεση νά ὑπάρξουν τρεῖς Ἀκαδημίες, ἡ Ἀκαδημία Φιλολογική καὶ Ἐπιστημονικὴ, ἡ Ἀκαδημία Θεολογίας καί ἡ Ἀκαδημία Πολιτικῶν. Οἱ Ἀκαδημίες αὐτές θά περιελάμβαναν διάφορες σχολές, ὅπως φαίνεται στό ὀργανόγραμμα.
Εἶναι κρῖμα καί ντροπή γιά ἐμᾶς τούς Νεόελληνες, νά ὑπάρχουν τέτοια ἀδιάσειστα στοιχεῖα καί ἐμεῖς, ὄχι μόνο νά τά θάβουμε, ἀλλά νά πιπιλίζουμε ἀκόμα τήν καραμέλα πού μᾶς δώσανε, ὅτι ὁ Κυβερνήτης δέν ἤθελε τήν ἵδρυση Πανεπιστημίου στήν Ἑλλάδα.
Ἀντιγράφουμε ἀπό τά Ἀρχεῖα τοῦ Κράτους:
«Πίναξ παραστήνων τὀν διοργανισμόν τῆς κοινῆς Ἐκπαιδεύσεως κατὰ τούς τρεῖς Βαθμοὺς τῆς Παιδείας, περιέχοντος ἑκάστου βαθμοῦ μέρος ἐκ τῶν τριπλῶν γνώσεων ἀνάλογον εἰς τὴν τάξιν, τὴν ὁποίαν οἱ μαθη-τευόμενοι μέλλουν νὰ λάβωσιν εἰς τὸν Βίον».
«Σημ. Ἀπαρτιστικὰ τῆς Προπαιδείας Σχολεῖα εἷναι τὰ εἰς μάθησιν καὶ πρᾶξιν τῆς Γεωργικῆς Καταστήματα καὶ τῶν Βαναύσων Τεχνῶν, ὅπου οἱ ἔφηβοι ἐργάται, μὶαν ὥραν τὸ ἑσπέρας συναζόμενοι, διδάσκοντας τὰς ἀρχὰς τῆς Γεωμετρίας, Φυσικῆς καὶ Χημείας, ἐφηρμοσμένης εἰς τὰς τέχνας, καὶ σπουδάζουσι καὶ τὰ ἐργαλεῖα καὶ τὰς μηχανὰς τῶν διαφόρων τεχνῶν. Εἰς τὴν Ἑλλάδα εἷναι δυνατὸν νὰ συστηθῶσι κατὰ τὸ παρὸν Ἐργαστήρια τῶν ἀναγκαιοτέρων τεχνῶν μἐσα εἰς τὰ Ὀρφανοτροφεῖα.
« Σημ. Τὰ ἀπαρτιστικὰ Σχολεῖα τῆς τοῦ δευτέρου βαθμοῦ Παιδείας, ἀνήκοντα εἰς τὴν τοῦ τρίτου βαθμοῦ Παιδείαν, ἤγουν τὴν σπουδὴν τῶν ἐφαρ-μοσμένων εἰς τὸν κοινωνικὸν βίον γνώσεων, εἶναι τριῶν εἰδῶν. Σχολεῖα Τεχνολογικὰ, Σχολεῖα Ἐμπορικὰ καὶ Ἀκαδημίας. Εἰς τὰ πρῶτα τὰ ἐμβαίνουσιν ὅσοι περιοριζόμενοι εἰς τὴν σπουδὴν τῶν παραδιδομένων μαθημάτων εἰς τὰ προτελεστικὰ σχολεῖα, ἤ ἕως τὴν 4 κλάσιν τῶν Λυκείων, θέλουν νά δοθῶσιν εἰς τὰς τέχνας καὶ τὸ Ἐμπόριον. Εἰς δὲ τὰς Ἀκαδημίας ἔρχονται ὅσοι, τελειώσαντες ὅλην τὴν σειρὰν τῶν εἰς τὰ λύκεια παραδιδομένων μαθημάτων, μέλλουν νὰ σπουδάσωσι τελειότερον τὰς ἐπιστήμας καὶ ὡραίας τέχνας, καὶ τὰς ὑψηλοτέρας ἐκ τῶν ἐφηρμοσμένων εἰς τὸν βίον γνώσεις. Τοιαῦτας Ἀκαδημίας εἷναι λ.χ. ἡ τῶν ὡραίων τεχνῶν, ἡ τῆς Φιλολογίας καὶ τῶν Ἐπιστημῶν, ἡ τῆς Θεολογίας, τῆς Νομικῆς, τῶν Στρατιωτικῶν κ.λ.π. Τὸ ἄθροισμα τῶν ὁποίων συγκροτεῖ τὰ λεγόμενα Πανεπιστήμεια. Εἰς τὴν Ἑλλάδα δὲν εἷναι δυνατὸν νὰ συστηθῶσι τινά τῆς Τριτοβαθμίου Παιδείας Καταστήματα εἰμὴ μετὰ χρόνων παρέλευσιν· ἐκθέτω ὅμως εἰς ἁπλοῦν ὑπόδειγμα τιμῶν Ἀκαδημιῶν τὸν διοργανισμὸν εἰς τὸν ἑπόμενον Πίνακα.
Ἀδημοσίευτη φωτογραφία (ἀπό τά Γενικά Ἀρχεῖα τοῦ Κράτους) τοῦ Πίνακος μέ τά διδακτέα μαθήματα τῶν Ἀλληλοδιδακτικῶν Σχολείων καί τῶν Λυκείων, ληφθεῖσα ἀπό τόν κ. Νικόλαον Καρζῆν.
Ἀδημοσίευτη φωτογραφία (ἀπό τά Γενικά Ἀρχεῖα τοῦ Κράτους) τοῦ Πίνακος μέ τά διδακτέα μαθήματα τῶν Ἀκαδημιῶν, ληφθεῖσα ἀπό τόν κ. Νικόλαον Καρζῆν.
«Σημ. Ἡ τοιουτοτρόπως διηρημένη καὶ ὠργανισμένη κατὰ βαθμοὺς ἐκπαίδευσις ἔχει πολλὰ καλὰ. Α ́. ὅτι ὅπου παύσει καθείς τὴν σπουδὴν του ἐμβαίνει εἰς τὸν κόσμον ἔχων μέρος ἐκ τῶν τριπλῶν γνώσεων τῶν ἀναγκαί-ων εἰς τὴν τάξιν καὶ τὸ ἐπάγγελμα, ὅπου κατατάσσεται κατὰ τὰς δυνάμεις του διὰ νὰ ζήσῃ τὸ ἑπίλοιπον τῆς ζωῆς του εὐτυχὴς καὶ ὠφέλιμος εἰς τὴν κοινωνίαν. Β ́ . ὅτι δίδει τακτικωτέραν καὶ πληρεστέραν παιδείαν εἰς τοὺς σπουδάζοντας τὰ ὑψηλότερα μαθήματα καὶ ἐμπνέει ἐν τ ́αὐτῷ καὶ ὁμοιό-τροπα φρονήματα εἰς ὅλων τῶν τάξεων καὶ ἐπαγγελμάτων τοὺς πολίτας. Ὅμοια φρονήματα δὲν εἶναι δυνατὸν ν’ἀποκτήσωσιν, ἀνίσως οἱ καθενός ἐπαγγελματος καὶ τάξεως σπουδάζωσιν ὅλας τὰς ἀναγκαίας των γνώ-σεις ἐξ’ἀρχῆς εἰς ἰδιαίτερα σχολεῖα· οἷον ὁ Ἱερεύς εἰς Ἱερατικὸν Σχολεῖον (Seminaire) καὶ ὁ Πολιτικὸς καὶ Πολεμικὸς εἰς ἄλλα. Οἱ οὕτω χωριστὰ ἀρχῆθεν μαθητευόμενοι δὲν ἔχουσι τὰ ἐκ τῆς παιδικῆς συνδιαίτης μεταξύ συμπολιτῶν γεννώμενα φιλικὰ αἰσθήματα ἀλλ ́ἀποκτῶσι τὸ πνεῦμα τοῦ σώματός των, καὶ τὰ συμφέροντα αὐτοῦ μόνα, ὅταν ἀνδρωθῶσι, βλέπο-ντες φατριάζουσι . Γ ́. Ὅτι εἶναι οἰκονομικωτέρα καὶ ἐντ’αὐτῷ ἐπιτηδεία νὰ διαδίδη εἰς πλειοτέρους τὸ φῶς τῶν βιωφελῶν γνώσεων. Διότι τὰ διωρ-γανιζόμενα εἰδικὰ Σχολεῖα παντάπασιν ἀσχέτως πρὸς ἄλληλα, ὡς νὰ μὴν εἶχον καὶ αἱ ἀνθρώπιναι γνώσεις κανένα σύνδεσμον πρὸς ἀλλήλας, μόλις ὠφελοῦσιν ἐκείνου τοῦ ἐπαγγέλματος τοὺς ἀνθρώπους, χάριν τῶν ὁποίων συστήνονται εἰς τινας τῶν ἐπισημοτάτων Πόλεων τῆς Ἐπικρατείας. Ἔπειτα δὲ ἀπαιτοῦσι καὶ πλειότερα ἔξοδα καὶ πλειοτέρους Διδασκάλους καὶ Ἐπι-στάτας· ἐπειδὴ εἰς καθ’ ἕν ἐξ αὐτῶν εἶναι ἀνάγκη νὰ παραδίδωνται ἰδίως τὰ προτελεστικὰ μαθήματα τὰ κοινῶς ὠφέλιμα εἰς πολλὰ ἐπαγγέλματα».
Ὅλα ὅσα ἐκθέσαμε στό παρόν ἄρθρο ἀλλά καί τό μέχρι σήμερα ἀδημοσίευτο φωτογραφικό ὑλικό, πού παραθέσαμε, εἶναι, νομίζω ἰσχυρά ἀποδεικτικά ντοκουμέντα γιά νά φιμωθοῦν ὅλα ἐκεῖνα τά ἀπύλωτα στόματα, τῶν συστηματικῶν συκοφαντῶν τοῦ Καποδίστρια, οἱ ὁποῖοι, ὄχι μόνο ἀποκρύπτουν τό βάθος καί τό πλάτος τῆς Γνώσεως, πού σχεδίασε ὁ μαρτυρικός Κυβερνήτης γιά τήν Ἐκπαίδευση τῶν Ἑλλήνων, ἀλλά μέ ἀναισχυντία τόν συκοφαντοῦν καί ὡς ...«φωτοσβέστη»(!), δηλαδή ὡς ...σκοταδιστή!..
Καρζῆς Νικόλαος
Ἠλεκτρολόγος Μηχανικός Ε.Μ.Π.
To άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό "ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ" τεύχος 202-203 - Ιούνιος Ιούλιος 2019
